Kołtun a sprawa polska

autor zdjęcia: Bibliothèque nationale de France

źródło: Rzeczpospolita

Przez całe średniowiecze bardzo ważne było zażywanie kąpieli i dotyczyło to wszystkich stanów. Zapewne dlatego przywoływane przez kronikarzy postaci świętych niemyjących się przez całe życie stanowiły takie kuriozum

autor zdjęcia: Biblioteka Narodowa / Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie / Wikimedia Commons

źródło: Rzeczpospolita

Plica polonica, czyli kołtun polski. Niemcy mówili o nim Weichselzopf – warkocz nadwiślański, Anglicy – Polish plait (polski warkocz)

autor zdjęcia: Stefan Koch / Bild arChiv/wikipedia

źródło: Rzeczpospolita

Przełom XVI i XVII stulecia uważa się za początek „epidemii” choroby kołtunowej w Polsce. Wówczas nie tylko chłopi strzygli się bardzo rzadko i od dziecka nosili długie pozlepiane kudły...

Kołtuny to była plaga. Lekarze europejscy przez 400 lat szukali sposobu, by pozbyć się tej przypadłości uważanej za chorobę. Przez myśl im nie przeszło, że wystarczy myć i czesać włosy...

W piśmie „Biesiada Literacka” z 1883 r. czytamy formułę magiczną wypowiadaną przez zamawiaczy „ludu ziemi łukowskiej” w celu wypędzenia kołtuna: „Nie ja lekarz, Pan Bóg lekarz, Ciebie boli, Ty wyrzekasz, Wyleź z głowy w pierś, Z piersi w brzuch, Z brzucha w kości, Z kości w golenie, Z goleni w stopy, Z stóp w palce, A z palcy na sto łokci w ziemię, Czy pomoże czy nie pomoże, Zapłać nieboże, W imię Ojca i Syna...”. Zapiski o kołtunie powstawały już w XVI w. To wówczas rektor Akademii Zamojskiej Wawrzyniec Starnigeliusz opisywał chorobę kołtunową w liście do profesorów uniwersytetu w Padwie: „Łamie kości, naciąga członki, rzuca się na stawy, ciało zniekształca i wykręca, powoduje narośle i guzy, robactwo sprowadza i masami tegoż tak głowę zanieczyszcza, że w żaden sposób nie da się potem do porządku doprowadzić. Jeśli się włosy obetnie, wówczas materia ta i jad rozchodzi się po całym ciele i zaatakowawszy je, dręczy głowę, nogi, ręce, wszystkie członki, wszystkie stawy, wszystkie części ciała prześladuje. Dowiedzioną jest rzeczą, że ci, którzy pozbyli się takiej plątwy, zapadają na oczy albo cierpią niewymowne męki, gdy choroba spłynie na inne części ciał”.

Wierzono w owych czasach, że kołtun jest objawem niebezpiecznej choroby....